Hoe die Saligsprekinge die Wêreld Verander het

Die koms van Jesus na die wêreld het op die perfekte tyd in die geskiedenis plaasgevind. Die Grieke se verowerings het 'n ryk kulturele pluralisme meegebring, geskoei op 'n gemeenskaplike taal en idees, wat die grondslag gelê het vir die verspreiding van nuwe ideologieë. In so ’n samelewing, waar kulture vermeng, ontstaan daar dikwels 'n dominante kultuur wat gevorm word deur die norme en standaarde wat as die mees gesogte en superior beskou word. Griekse filosowe soos Plato, Aristoteles, en die Stoïsme het sterk klem gelê op die rasionele beheer van begeertes en die oorkoming van barbaarse neigings, wat die weg gebaan het vir 'n nuwe wêreldbeskouing wat groot invloed op latere generasies sou hê.

Die Romeinse Ryk het amptelik begin in 27 v.C. toe Augustus (Octavianus), Julius Caesar se aangenome seun, die eerste keiser geword het. Hierdie tydperk, bekend as die "Pax Romana" (Romeinse Vrede), het ongekende stabiliteit, ekonomiese voorspoed en kulturele ontwikkeling meegebring. Op sy hoogtepunt het die ryk groot dele van Europa, Noord-Afrika en die Midde-Ooste beslaan, met ’n geskatte bevolking van 50 tot 70 miljoen mense.

Die Romeine het 'n uitgebreide netwerk van handelsroetes, hawens en waterkanale geskep, wat verstedeliking en ekonomiese groei bevorder het. Hulle het eenvormige geldeenheid en 'n gesentraliseerde belastingstelsel ingestel wat deur die Senaat beheer is, eerder as deur 'n monargie. Deur hulle legioene soldate strategies regoor die ryk te plaas, het hulle vrede en stabiliteit verseker, wat veiligheid in alle dele van die ryk gebring het.

Die Grieks-Romeinse wêreld het, met sy eenvormige taal en relatiewe vrede, ideale toestande geskep vir die verspreiding van die Jesus-beweging. Dit het die vroeë Kerk se sendingwerk vergemaklik en die verspreiding van die boodskap van redding wêreldwyd versnel.

Die eerste vertaling van die Ou Testament in Grieks was die "Septuagint", wat in die 3de en 2de eeu v.C. vertaal is. Die eerste volledige Griekse weergawe van die Nuwe Testament was in "Koine Grieks", wat in die 1ste eeu n.C. geskryf is. Koine Grieks was die algemene taal van die Hellenistiese wêreld en is wyd verstaan. Hierdie Griekse Nuwe Testament het die grondslag gevorm vir baie latere vertalings en het die Evangelie vinnig oor die hele Romeinse Ryk laat versprei. Namate Christenskap gegroei het, is die Bybel verder vertaal in tale soos Latyn (die "Vulgata", vertaal deur Jerome in die 4de eeu), Kopties, Siries en ander tale, wat toegang tot die Evangelie vir nie-Griekssprekendes vergemaklik het. Vandag bestaan die Bybel in meer as 3,667 tale, wat die boodskap van die Evangelie wêreldwyd beskikbaar maak. 

Die Saligsprekinge in Mattheüs 5:3-12 is een van die kragtigste en mees teenkulturele leringe wat die wêreld ooit gehoor het. Toe Jesus hierdie woorde uitgespreek het, het Hy nie net 'n nuwe manier van lewe voorgestel nie—Hy het die wêreldorde uitgedaag en 'n beweging begin wat die loop van die geskiedenis sou verander.

In die tyd van Jesus was die Romeinse Ryk die toonbeeld van mag, oorheersing en beheer. Dit was ’n ryk gebou op politieke mag, militêre oorheering, ekonomiese uitbuiting en die ideologie van meerderwaardigheid. Rome se visie van vrede, of die "Pax Romana", was vrede wat deur geweld en vrees afgedwing is—’n vrede wat gehandhaaf is deur enige weerstand te verpletter, andersdenkendes stil te maak, en mense te onderdruk.

Teen hierdie agtergrond het Jesus ’n radikaal ander tipe koninkryk aangekondig—die Koninkryk van die Hemele. Waar Rome staatgemaak het op dwang en mag, kondig Jesus ’n koninkryk aan wat gebou is op vrede, nederigheid en liefde. Nêrens is hierdie kontras duideliker as in die Saligsprekinge nie, waar Jesus die fundamentele waardes van sy koninkryk uiteensit. Elke saligspreking daag die waardes van die gewelddadige Romeinse ryk uit en bied ’n teenkulturele visie van ware menslike voorspoed.

1. Salig is die wat arm van gees is, want aan hulle behoort die koninkryk van die hemele. (Mattheüs 5:3)

Die Romeinse samelewing het mag en rykdom hoog aangeslaan. Status was alles, en die arm en nederiges is as swak beskou. Maar Jesus begin sy lering deur te sê dat die koninkryk van God aan die nederiges en swakkes behoort. Hierdie idee het die kultuur van Rome uitgedaag, wat trots en ambisie bo nederigheid geplaas het. Namate Christenskap versprei het, het hierdie waarde van nederigheid en afhanklikheid van God ’n integrale deel van die nuwe samelewing geword, waar selfs keisers erken het dat hulle onder God se gesag staan.

2. Salig is die wat treur, want hulle sal vertroos word. (Mattheüs 5:4)

In Rome was daar min plek vir hartseer en swakheid. Die Ryk het magsvertoon, triomf, en oorwinning vereer. Maar Jesus sê dat diegene wat treur, geseënd is, want hulle sal vertroos word. Hierdie fokus op vertroosting en medelye het gelei tot die stigting van liefdadigheidsinstellings en ’n kultuur van omgee vir diegene wat ly. Die vroeë kerk was bekend daarvoor dat hulle nie net vir hulle eie mense gesorg het nie, maar ook vir weduwees, armes, en siekes—’n konsep wat vir die Romeinse wêreld vreemd was.

3. Salig is die sagmoediges, want hulle sal die aarde beërwe. (Mattheüs 5:5)

Rome was ’n ryk wat geglo het dat mag en oorwinning die pad na sukses was. Die hele Romeinse Ryk is gebou op die idee dat die sterkste oorleef. Tog het Jesus verkondig dat dit die sagmoediges is wat die aarde sal beërwe. Hierdie idee het Romeinse leierskap uitgedaag en gelei tot ’n nuwe begrip van wat dit beteken om werklik magtig te wees—nie deur oorheersing nie, maar deur diensbaarheid. Die Christelike waardes van nederigheid en dienende leierskap het later die norm geword in Europa, wat die gesig van regerings en gemeenskappe verander het.

 4. Salig is die wat honger en dors na geregtigheid, want hulle sal versadig word. (Mattheüs 5:6)

Die Romeinse Ryk was deurdring van onreg en korrupsie. Geregtigheid was iets wat vir die rykes gekoop kon word. Maar die Christelike roeping om geregtigheid na te streef, het gesien hoe vroeë Christelike gemeenskappe ’n kultuur van eerlikheid en geregtigheid begin vestig het. Hierdie strewe na geregtigheid het uiteindelik gelei tot regstelsels wat gebaseer is op Christelike etiek, wat regverdigheid vir almal nastreef, nie net vir die rykes en magtiges nie.

5. Salig is die barmhartiges, want aan hulle sal barmhartigheid bewys word. (Mattheüs 5:7)

Rome het barmhartigheid as ’n teken van swakheid gesien. Die Romeinse kultuur was wreed teenoor hulle vyande, en vergelding was algemeen. Maar Jesus se lering oor barmhartigheid het diep spore gelaat. Christene het barmhartigheid nie net aan hulle eie mense bewys nie, maar ook aan vreemdelinge en selfs aan hulle vervolgers. Hierdie etos het gelei tot ’n kultuur van vergifnis en versoening wat die Westerse wêreld gevorm het. Die idee dat liefde sterker is as wraak, het deur die eeue diep in die Christelike beskawing gevestig geraak.

Christelike leerstellings het die ontwikkeling van instellings soos hospitale, universiteite en liefdadigheidsorganisasies bevorder. Die klem op onderwys en gesondheidsorg as dade van barmhartigheid het 'n blywende nalatenskap op Westerse samelewingsstrukture gelaat.

6. Salig is die wat rein van hart is, want hulle sal God sien. (Mattheüs 5:8)

In ’n wêreld waar korrupsie en politieke magspelletjies algemeen was, het Jesus die waarde van innerlike reinheid verkondig. Vir die Romeine was die uiterlike skyn van belang, maar Jesus het die fokus op die hart geplaas. Hierdie etiek het later gesien hoe samelewings begin het om die waarde van integriteit en eerlikheid te beklemtoon. Die vroeë kerk het gesorg dat leierskap gebaseer is op innerlike reinheid eerder as uiterlike vertoon, wat die basis gelê het vir toekomstige morele standaarde in die Weste.

Die Protestantse werksetiek, 'n konsep wat ontwikkel is uit die leerstellings van Martin Luther en John Calvin, was invloedryk in die vorming van houdings teenoor werk en ekonomiese aktiwiteit in die kapitalistiese stelsels van die Weste.

7. Salig is die vredemakers, want hulle sal kinders van God genoem word. (Mattheüs 5:9)

Rome het vrede deur die swaard gehandhaaf, die sogenaamde "Pax Romana", wat deur onderdrukking en magtevertoon bewerkstellig is. Jesus se lering oor vredemaking was radikaal anders: dit het oproep tot versoening, genade en liefde. Hierdie idee het diep ingesink in Christelike kultuur en het bygedra tot die vestiging van diplomatieke pogings, vredesonderhandelinge, en die idee dat ware vrede nie deur mag nie, maar deur geregtigheid en liefde bewerkstellig word.

8. Salig is die wat vervolg word ter wille van geregtigheid, want aan hulle behoort die koninkryk van die hemele. (Mattheüs 5:10)

Die Romeinse kultuur het vervolging as ’n metode van beheer en intimidasie gebruik. Die Christene het egter geleer om vervolging as deel van hulle roeping te sien en met vreugde te verdra. Hierdie gesindheid het die vroeë kerk gehelp om te groei, selfs te midde van intense vervolging. Die volharding van die martelare en hulle onvermoeide geloof het ander geïnspireer en gewys dat daar iets kragtiger is as die mag van die Ryk—’n koninkryk wat nie van hierdie wêreld is nie.

Die Saligsprekinge het nie net individuele lewens getransformeer nie; dit het die Romeinse kultuur se waardes van mag, oorheersing, en status diep uitgedaag. Uiteindelik het die Romeinse Ryk, wat eens Christene vervolg het, self gebuig voor die invloed van hierdie radikale waardes. 

Soos die Kerk meer prominensie in Rome verkry het, het verskeie hervormings en veranderinge plaasgevind in die Romeinse Ryk, wat die ideologie van die staat sowel as die alledaagse lewe beïnvloed het. Hier is ’n kort oorsig van die belangrikste hervormings en veranderinge:

Christelike Moraliteit en Wetgewing: 

Met die groei van die Kerk se invloed het die Romeinse wette en moraliteit begin verander om meer in lyn te kom met Christelike waardes. Dinge soos gladiatorgevegte, wat vroeër as vermaak gesien is, is afgeskaf omdat dit as wreed en onchristelik beskou is. Daar was ook groter aandag aan maatskaplike geregtigheid en die beskerming van die armes en behoeftiges, ’n fokus wat ooreenstem met die leerstellings van Jesus oor barmhartigheid en omgee vir die geringstes. 

In Dominion: The Making of the Western Mind ondersoek Tom Holland hoe die Christelike geloof die Westerse beskawing diep beïnvloed het. Hy argumenteer dat die kernwaardes van die Westerse samelewing—soos menseregte, gelykheid, vryheid, en medelye—hulle oorsprong het in die Christelike tradisie, selfs al word hierdie waardes vandag dikwels as sekulêr beskou. Holland voer aan dat idees soos die inherente waarde van elke mens, die belangrikheid van omgee vir die armes, en die veroordeling van slawerny en geweld, alles spruit uit die leringe van Jesus en die vroeë Kerk. 

In The Book That Made Your World: How the Bible Created the Soul of Western Civilization ondersoek Vishal Mangalwadi hoe die Bybel die kern van Westerse beskawing gevorm het. Hy wys daarop dat baie van die waardes en beginsels wat Westerse samelewings vooruitgebring het—soos wetenskap, tegnologie, demokrasie, en individuele vryheid—hul wortels in die Bybelse wêreldbeskouing het. Mangalwadi verduidelik hoe die Bybel nie net morele en geestelike riglyne verskaf het nie, maar ook die grondslag gelê het vir opvoeding, geregtigheid, en menslike waardigheid. Hy argumenteer dat die afname van Bybelse invloed in die moderne wêreld lei tot morele verval en sosiale krisis. Deur die lens van sy persoonlike ervarings in Indië toon Mangalwadi hoe die Bybel wêreldwyd 'n transformerende krag was en steeds kan wees.

Van Politeïsme na Monoteïsme:

Een van die mees ingrypende veranderinge was die skuif van politeïsme, waar talle gode aanbid is, na monoteïsme, met die Christelike geloof in een God. Die aanbidding van die keiser as ’n goddelike figuur het plek gemaak vir die verering van Jesus Christus as die enigste Here en Verlosser. Romeinse tempels is óf gesluit óf omskep in kerke, en die ou Romeinse godsdiens is geleidelik onderdruk.

Die Christelike wêreldbeskouing dat die heelal deur 'n rasionele God geskep is, het die verkenning en begrip van die natuurlike wêreld aangemoedig, wat die grondslag gelê het vir die Wetenskaplike Revolusie.

Die Christelike Kalender en Feeste:

Die Romeinse kalender is ook verander om Christelike feeste en heilige dae in te sluit. Feeste soos Kersfees (die geboorte van Christus) en Paasfees (die opstanding van Christus) het sentraal geword in die openbare lewe. Hierdie nuwe kalender het die Romeinse kultuur herontwerp rondom die Christelike verhaal.

Die Christendom het 'n rykdom aan kuns, literatuur, musiek en filosofie geïnspireer. Van Dante se Goddelike Komedie tot die skilderye van Michelangelo, en Bach se simfoniëe Christelike temas deursuur die Westerse kultuur.

Die Verskuiwing na ’n Geestelike Gesag:

Soos die Kerk meer mag gekry het, het die ideologie van Rome begin verander van ’n fokus op wêreldse oorwinning en politieke mag na geestelike gesag en morele leiding. Die idee van die "Civitas Dei" (Stad van God) van Augustinus het ’n belangrike rol gespeel in hierdie oorgang, waar die koninkryk van God as die ware doelwit gesien is, eerder as die rykdom en krag van die aardse ryk.

Die Christelike idees van gelykheid voor God en die inherente waardigheid van alle mense het bygedra tot demokratiese ideale en bewegings vir burgerregte. Die skeiding van kerk en staat, 'n beginsel wat uit Christelike denke voortgekom het, het ook 'n kritieke rol gespeel in die vorming van moderne demokratiese bestuur.

Soos die Kerk meer prominensie verkry het, het Rome beweeg van ’n ryk wat op militêre mag en heidense rituele gebou is, na een wat gefokus is op Christelike moraliteit en geestelike gesag. Hierdie oorgang het die politieke, sosiale en ideologiese landskap van Rome vir altyd verander en het die basis gelê vir die Middeleeuse Europa wat sou volg.